کاشت ابرو یکی از روش‌های پرطرفدار زیبایی که این روزها بین زنان و حتی مردان جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. اما در کنار جنبه‌های پزشکی و ظاهری، برای بسیاری از افراد سوال مهم‌تری مطرح می‌شود: حکم شرعی کاشت ابرو چیست؟
پاسخ به این سوال به فاکتورهایی مانند نیت شخص، شرایط جسمی، دلایل انجام عمل و فتوای مرجع تقلید بستگی دارد. برخی افراد تنها برای زیبایی دست به کاشت ابرو می‌زنند، در حالی که عده‌ای دیگر به‌دلیل مشکلاتی مثل سوختگی، بیماری یا ریزش شدید مو ناچار به این عمل می‌شوند. همین تفاوت‌ها باعث شده حکم شرعی کاشت ابرو موضوعی چالشی و مورد بحث به‌شمار آید.
در این مقاله از کلینیک کاشت مو دکتر نجف بیگی قصد داریم با بررسی دیدگاه‌های مختلف مراجع تقلید، تفاوت میان جراحی زیبایی و درمانی و ارتباط این موضوع با احکام وضو، غسل و…، پاسخی روشن، مستند و کاربردی به این پرسش پرتکرار ارائه دهیم.
11 آبان 1404
یکی از مبانی مهم در فقه اسلامی، اصل تغییر خلقت خدا است؛ موضوعی که در قرآن و احادیث آمده است. بسیاری از علما جراحی‌هایی را که صرفا برای تغییر ظاهر و زیبایی بدون وجود عیب یا نقص، انجام می‌شوند، مشمول این اصل میدانند. البته فقه اسلامی میان جراحی ترمیمی (reconstructive) و جراحی زیبایی صرف (cosmetic) تمایز قائل است.
اگر جراحی با هدف اصلاح نقص، بازگرداندن شکل طبیعی عضو، یا درمان آسیب‌های ناشی از سوختگی یا حوادث انجام شود، از نظر اسلام غالبا جایز است. ولی اگر صرفا برای زیباتر شدن ظاهر انجام شود، در مواردی قابل انتقاد است و در برخی نظرات ناپسند یا ممنوع است.
ملاک دیگر فقه، نیت فرد است. اگر هدف از عمل کاشت مو، رفع نقصان جسمی یا پریشانی روانی عنوان شود، با وقتی که هدف تنها زیبایی و رفع حس مقایسه اجتماعی است، حکم متفاوتی دارد. همچنین مراجع فقهی به موازنه بین منفعت و ضرر توجه می‌کنند، یعنی اگر ضرر عمل زیاده بر منفعت است، جواز آن مشکل دارد.
در برخی اظهار نظرها جراحی‌هایی که به بازگرداندن زیبایی طبیعی یا رفع عیب شهرت دارند، مشروط بر اینکه خطر اخلاقی، پزشکی یا شرعی قابل ملاحظه وجود نداشته باشد، مجاز شمرده می‌شوند.
بیشتر بخوانید: کاشت ابرو به روش SUT
در منابع فقهی مستقیم فتوایی صریح درباره کاشت ابرو پیدا نمی‌شود، اما در استفتائات و اصول کلی جراحی زیبایی و احکام مشابه می‌توان فتاوای مراجع را با تحلیل آنها معادل‌سازی کرد. به عنوان مثال در یکی از فتاوی آمده که اگر نقصی وجود داشته باشد-مثلا یک عیب مادرزادی یا آسیب وارد شده-درمان آن از دید اسلام مشروع است، به شرط آنکه هدف صرفا زیبایی نباشد.
همچنین در این مطالعات تاکید شده است که جراحی زیبایی هنگامی که تغییر در ظاهر با هدف درمان، ترمیم یا رفع نقص روانی یا جسمی انجام می‌شود، شرعا پذیرفته شده است. در مقابل، اگر جراحی در جهت مد روز، تقلید از دیگران، یا افزایش زیبایی غیرضروری انجام شود، بسیاری از علما آن را از محدوده جواز بیرون میدانند.
از سوی دیگر، در فتواهای رسمی، مجاز بودن عمل‌هایی نظیر حذف لک‌ها، بازسازی اعضا پس از آسیب یا سوختگی، برای اهداف درمانی پذیرفته شده است. اما تکید شده که جراحی‌های صرف زیبایی (از جمله کاشت ابرو یا بهترین کاشت مو صرفا برای زیباتر شدن) باید با احتیاط بسیار زیاد همراه شود.
یکی از پرسش‌های مهم و بحث‌برانگیز میان کسانی که به دنبال کاشت ابرو هستند این است که آیا این کار صرفا به‌منظور زیبایی انجام می‌شود یا تنها جنبه درمانی دارد؟ حکم شرعی کاشت ابرو در هر یک از این دو حالت چگونه است؟
در فقه اسلامی، نیت و هدف انجام عمل از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ یعنی همان عمل ممکن است در یک حالت حلال و در حالت دیگر مکروه یا حتی حرام تلقی شود. اگر کاشت ابرو به قصد جبران نقص واقعی ناشی از بیماری، سوختگی، ریزش شدید یا ناهنجاری انجام شود، نسبت به حالتی که هدف صرفا زینت و زیباسازی ظاهری است، احکام متفاوتی را خواهد داشت.
همانطور که گفتیم در فقه اسلامی، یکی از اصولی که درباره تغییر در مظاهر خلق خدا به آن توجه می‌شود، ممنوعیت تغییرِ غیرضروری و بدون دلیل است. از سوی دیگر، اصل بر جواز است مگر دلیل بر منع باشد. جراحی ترمیمی (Reconstructive) به عملی گفته می‌شود که برای اصلاح نقص، ترمیم آسیب یا برگرداندن عملکرد عضو انجام می‌گیرد، در حالی که جراحی زیبایی صرف (Cosmetic) به تغییر ظاهر در حالت سالم و نرمال انسان می‌پردازد.
اسلام جراحی ترمیمی را در مواردی که نقصی وجود دارد یا آسیب رخ داده است، می‌پذیرد. اما جراحی زیبایی که هدفش صرفا تغییر ظاهر بدون دلیل موجه است، در بسیاری از دیدگاه‌ها ممنوع دانسته است.
در فتاوی مشهور نیز تاکید شده است که اگر عملی ضروری شمرده شود-یعنی برای بازگرداندن وضعیت طبیعی بدن یا رفع درد یا نقص-از دید شرع قابل قبول است. اما اگر هدف صرفا تزئین و زیبا شدن در نظر گرفته شود، مشمول حکم «تغییر در خلقت خدا» می‌شود. بنابراین، برای اینکه بفهمیم در موضوع کاشت ابرو کدام حالت پذیرفتنی است، ابتدا باید تعریف نقص و دلیل موجه بودن عمل را مشخص کنیم.
بیشتر بخوانید: توصیه های قبل از کاشت ابرو
اگر کاشت ابرو به دلیل نقص واقعی انجام شود-برای مثال ریزش کامل ابرو بر اثر سوختگی، تصادف، بیماری‌های خودایمنی، یا قصور ژنتیکی-این حالت غالبا شبیه به درمان نقص تلقی می‌شود. در این موارد، کاشت ابرو هدفش بازگرداندن وضع طبیعی یا جبران یک نقصان است و از نظر شرعی احتمالا مجاز دانسته می‌شود.
در مطالعه‌ای آمده است که یکی از مصداق‌هایی که جراحی پلاستیک قابل پذیرش است، جراحی بازسازی اعضا پس از آسیب یا بیماری است، مانند پیوند مو یا ترمیم پوست آسیب‌دیده.
در منابع دیگری نیز چنین ذکر شده است که اگر شخص به دلیل نقص روحی یا اجتماعی شدید تحت فشار و اذیت قرار دارد و آن نقص در زندگی او تاثیر منفی گذاشته است، جراحی برای رفع آن در حد ضرورت قابل قبول خواهد بود. معیار در اسلام، مصالح و مفاسد است؛ اگر ضرر ترک عمل بالاتر از مفسده عمل دانسته شود، عمل احتمال جواز یافتن دارد.
در این حالت، عمل کاشت ابرو تحت عنوان «رفع ضرر» یا «ترمیم نقص» تلقی می‌شود و لذا حکم شرعی کاشت ابرو این نوع متفاوت بوده و در نظر مراجع قابل قبول است، مشروط به اینکه خطرات آن نسبت به نفعش قابل کنترل ارزیابی شود.
وقتی هدف فرد از کاشت ابرو صرفا زیباتر شدن ظاهر، پیروی از مد یا رقابت اجتماعی است، موضوع تفاوت پیدا می‌کند و بسیاری از فقها آن را مغایر با قاعده «تغییر در خلقت خدا» میدانند. در برخی فتاوی آمده است که «جراحی زیبایی که نیت آن صرفا زیبا شدن است و هیچ نقصی وجود ندارد، حرام است، زیرا نوعی تغییر در آفرینش خدا و فریب در ظاهر است.
در بیانیه مجمع بین‌المللی فقه اسلامی نیز عنوان شده که جراحی‌هایی که منجر به تغییر زیاد در ساختار بدن بدون دلیل درمانی هستند یا تقلید از مدهای رایج بدون ضرورت‌اند، باید محدود یا ممنوع شوند.
بنابراین وقتی بحث به کاشت ابرو برای زیبایی بی‌دلیل برسد، حکم شرعی کاشت ابرو در این حالت به حرام یا مکروه نزدیک‌تر است. مگر آنکه از نظر مرجعی خاص مجاز اعلام شده یا شرایط خاصی فراهم شود؛ مثلا تغییر با درصد کمی انجام شود، خطر کم بوده و نیت خبیث نباشد.
در صنعت زیبایی، روش‌های متعددی برای بهبود ظاهر ابرو وجود دارد: کاشت ابرو، تتو، هاشور، میکروبلیدینگ و آرایش دائم. اما از منظر دین و فقه، همه این روش‌ها یکسان‌اند؟ آیا حکم شرعی کاشت ابرو مشابه حکم شرعی تتو یا آرایش دائم است؟
برای بسیاری از مسلمانان، تفاوت بین «درمان نقص» و «زیباسازی صرف» اهمیت زیادی دارد. وقتی کسی قصد دارد ابروهایش را دوباره احیا کند، آیا باید از روش جراحی بهره ببرد یا هاشور و تتو؟ آیا تغییر دائم پوست از نظر فقه مجاز است یا ممنوع؟ در ادامه می‌کوشیم تا حکم شرعی کاشت ابرو را در مقایسه با روش‌های تتو، هاشور و میکروبلیدینگ بررسی کنیم. با روشن کردن تفاوت‌های فقهی آنها ببینیم کدام روش‌ها از دیدگاه اسلام قابل قبول یا محل اشکال‌اند.
بیشتر بخوانید: کاشت ابرو به روش نیوگرافت
کاشت ابرو عملی پزشکی است که در آن فولیکول‌های سالم مو (معمولا از ناحیه پشت سر یا گوش) به ناحیه ابرو منتقل می‌شوند تا رشد طبیعی در آن ناحیه فراهم شود. این روش برخلاف آرایش دائمی، رنگی یا تتو، به معنای تزریق رنگ به پوست نیست بلکه ایجاد رشد واقعی مو است. مزایای آن شامل نتایج طبیعی‌تر، امکان اصلاح در آینده و نداشتن رنگ ثابت یا جای جوهری است.
اگر هدف کاشت ابرو اصلاح یک نقصان واقعی است، حکم شرعی کاشت ابرو در این حالت نزد بسیاری از فقها قابل پذیرش اعلام می‌شود. مشروط به اینکه:
آرایش دائم و میکروبلیدینگ از نظر شریعت به دلیل ورود رنگدانه به داخل پوست و شباهت به تتو، از دید برخی فقها ممنوع یا مکروه‌اند. چند نکته مهم فقهی در این‌باره عبارتند از:
بیشتر بخوانید: تفاوت کاشت ابرو و فیبروز
تفاوت اصلی میان کاشت ابرو و تتو/میکروبلیدینگ در ماهیت تغییر است: کاشت ابرو تغییر فیزیکی و طبیعی پوست نیست بلکه افزودن بافت زنده (مو) است؛ در حالی که روش‌های آرایش دائم دخالت مستقیم در پوست و تزریق رنگدانه است.
از نظر بسیاری از فقها، جراحی زیبایی که با هدف ترمیم یا رفع عیب واقعی انجام شود، قابل قبول است. ولی روش‌هایی که تغییر رنگ دائمی پوست را ایجاد می‌کنند در ردیف تغییر خلقت و اغلب ممنوع‌اند. این تفاوت کلیدی باعث می‌شود حکم شرعی کاشت ابرو در نظر اکثریت مراجع متفاوت از حکم شرعی تتو یا آرایش دائم قرار گیرد.
برای اینکه یک روش آرایشی یا جراحی از نظر فقه مجاز باشد، باید شرایط زیر را داشته باشد:
با وجود تمامی این شرایط، بیشتر فتاوا حکم به منع دائم آرایش‌هایی چون تتو داده‌اند، در حالی که کاشت ابرو با شرایط مناسب امکان جواز دارد.
جدول مقایسه حکم شرعی کاشت ابرو با سایر روش‌ها
| روش | ماهیت / عملکرد | مزایا / نقاط قوت | مضرات / مشکلات فقهی | نظر شرعی کلی |
| کاشت ابرو | انتقال فولیکول زنده مو به ناحیه ابرو | رشد طبیعی، امکان اصلاح، دوام زیاد | نیاز به جراحی، هزینه، ریسک پزشکی | در صورت رفع نقص و شرایط مناسب مجاز است |
| تتو ابرو / آرایش دائم | تزریق رنگدانه به پوست برای ظاهر دائمی | زیبا شدن سریع و دائمی | تغییر دایمی پوست، آسیب جراحتی، احتمال مانع وضو، تشابه با تتو | معمولا ممنوع یا مکروه دانسته می‌شود |
| میکروبلیدینگ / هاشور | تزریق رنگ ظریف دستی در پوست با دوام نیمه‌دائمی | ظاهری طبیعی‌تر نسبت به تتو، بازگشت تدریجی رنگ | نفوذ در پوست، تغییر ظاهر، احتمال فریب | در بسیاری فتاوا حکم مشابه تتو دارد |
وقتی فردی کاشت ابرو انجام می‌دهد، یکی از نگرانیهای او این است که آیا پس از عمل قادر خواهد بود وضو و غسل خود را به‌درستی انجام دهد یا اینکه نواحی پیوندی مانع رسیدن آب به پوست می‌شوند. آیا حکم شرعی کاشت ابرو شامل این موضوع نیز می‌شود؟ آیا این تغییر در پوست موجب می‌گردد آب وضو یا غسل نتواند تمام اعضا را پاک کند و عبادات فرد مختل می‌شود؟
در عمل کاشت ابرو، فولیکول‌های مو به پوست تزریق یا منتقل می‌شوند تا قادر به رشد طبیعی شوند. در ابتدا، این گرافت‌ها بسیار حساس‌اند و پوست اطراف آنها در دوره ترمیم دارای زخم‌های ریز، پوسته یا پوشش حفاظتی موقت است. در این دوره، تماس شدید آب، فشار قوی یا شستشوی مستقیم به گرافت‌ها آسیب می‌رساند یا باعث جابجایی آنها می‌شود.
از این‌رو، برخی کلینیک‌ها پیشنهاد می‌کنند تا زمانی که پوست کاملا بهبود نیافته، وضو به صورت جبیره و با احتیاط انجام شود؛ یعنی هنگام مسح سر، از فشار زیاد استفاده نشود، شستشوی صورت موضعی و کنترل شده انجام شود. حتی از تیمم در موارد خاص می‌توان برای حفظ گرافت‌ها و نتیجه درمان، استفاده کرد.
بنابراین، وضعیت کاشت ابرو و مرحله بهبود آن تعیین می‌کند که آیا وضو و غسل دچار اشکال می‌شوند یا نه؟ معمولا در هفته‌های نخست باید مراقبت ویژه‌ای را در نظر داشت.
بیشتر بخوانید: مراحل انجام کاشت ابرو
از نظر فقهی، اگر کاشت ابرو باعث شود بخشی از پوست به‌گونه‌ای پوشانده شود که آب نتواند به آن برسد، وضو و غسل ممکن است دچار اشکال شود. خصوصا اگر گرافت‌ها به‌صورت لایه‌ای بوده یا سطح قابل نفوذ پوست را تغییر دهند.
در استفتائاتی درباره کاشت مو و پوشش سر آمده است که اگر کاشت مو پوست را به‌گونه‌ای پوشانده است که بخشی از پوست در غسل پوشیده باقی بماند، غسل صحیح نیست مگر آنکه آب به همه پوست برسد. با این حال، در همان فتوا آمده که اگر گرافت‌ها به‌طور طبیعی مو را رشد می‌دهند و پوست زیر آنها قابل نفوذ است، تاثیری بر وضو و غسل ندارد، چون آب میتواند به همه سطح پوست برسد.
از سوی دیگر، بسیاری از فقها معتقدند که اگر موانعی غیر ضروری (مثل رنگ، لاک یا پوشش ضخیم) وجود داشته باشد، باید برداشته شود؛ اما اگر پوشش ثابت و تغییر ساختار پوست نیست، وضو و غسل باطل نمی‌شوند. در مورد تتو هم همین بحث است: اگر رنگ دایمی داخل پوست قرار داشته و مانع تماس آب نشود، وضو صحیح است.
بنابراین در موضوع حکم شرعی کاشت ابرو در این بخش، می‌توان گفت که اگر کاشت ابرو طوری انجام شود که پوست زیر گرافت‌ها همچنان قابل تماس با آب قرار گیرد، وضو و غسل دچار اشکال نمی‌شوند. اما اگر گرافت‌ها مانعی برای آب یا پوششی غیر از بافت پوست ایجاد کنند، باید آن را برطرف کرد یا احتیاط نمود.
در مقالات معتبری که درباره کاشت موی کلی (شامل ابرو) منتشر شده است، بسیاری از علما کاشت مو را برای هر دو جنس ـ مردان و زنان ـ وقتی که نقصان مو یا ریزش جدی وجود دارد، جائز میدانند. برای مثال، اکثر علما کاشت موی طبیعی را در صورتی که با موی خود فرد انجام شود و برای ترمیم وضعیت از دست رفته باشد، حلال میدانند.
همچنین کاشت ابرو برای مردان و زنان تفاوتی از منظر شرعی ندارد، اگر شرایط نیت، منبع مو و خطر عمل رعایت شود؛ آنچه مهم است هدف و کیفیت عمل است، نه صرفا جنسیت.
مراجع تقلید در مورد کاشت ابرو نظرات مختلفی دارند. برخی از آنان این عمل را در صورتی که برای ترمیم نقص یا بیماری باشد، جایز میدانند. برای مثال، آیت‌الله سیستانی در پاسخ به استفتائی درباره کاشت ابرو برای زنان، فرمودند: «اگر ابروی کاشته شده مانند ابرو طبیعی رشد کند، اشکال ندارد».
آیت‌الله مکارم شیرازی نیز در مورد کاشت ابرو اظهار داشتند: «اگر برای ترمیم ابرو، کاشت ابرو نیاز باشد، اگر آب در تمام مدت وضو به مو و پوست برسد، اشکال ندارد».
از سوی دیگر، آیت‌الله فاضل لنکرانی تاکید دارند: «اگر مو جزوی از بدن شده و به صورت طبیعی رشد کند و به عنوان موی بدن به حساب بیاید، درست مانند بقیه اعضاست».
این فتاوا نشان‌دهنده آن است که کاشت ابرو در صورتی که به منظور ترمیم و بازگرداندن وضعیت طبیعی و با رعایت شرایط شرعی انجام شود، جایز است.
حکم شرعی کاشت ابرو به شرایط و نیت فرد بستگی دارد و تفاوت جنسیتی میان مردان و زنان در این زمینه از نظر فقهی چندان محسوس نیست. بر اساس فتاوای معتبر مراجع تقلید، اگر کاشت ابرو به منظور ترمیم نقص، جبران ریزش ناشی از بیماری، سوختگی یا حادثه انجام شود و موهای کاشته شده به صورت طبیعی رشد کنند، عمل کاملا جایز است و هیچ مانعی برای انجام وضو و غسل ایجاد نمی‌کند.
مهم‌ترین نکته رعایت نیت صحیح و اطمینان از سلامت و طبیعی بودن عمل است. زیرا تغییراتی که فقط برای زیبایی بدون نیاز واقعی انجام می‌شوند در نگاه برخی مراجع محل اشکال است. با توجه به این نکات، فرد میتواند با مشاوره پزشکی و رعایت شرایط فقهی، از کاشت ابرو بهره ببرد و نگرانی شرعی پیدا نکند.
برای اطمینان از نتیجه‌ای طبیعی و مطابق با استانداردهای پزشکی و شرعی، توصیه می‌شود کاشت ابرو را در کلینیک کاشت مو دکتر نجف بیگی انجام دهید تا ضمن رعایت اصول فقهی، تجربه‌ای امن و مطمئن از کاشت ابرو داشته باشید و زیبایی طبیعی خود را بازیابید.
منبع: لینک
استفاده از موی دیگران در کاشت ابرو معمولا جایز نیست، مگر در موارد بسیار خاص و ضروری، زیرا میتواند نگرانیهای شرعی و روانی ایجاد کند. در عملهای ترمیمی، ترجیح بر استفاده از موی خود فرد است.
اگر عدم قرینگی ابرو باعث نقص طبیعی و اختلال در ظاهر قابل توجه شود، برخی فتاوا کاشت ابرو را جایز میدانند؛ اما اگر هدف صرفا زیباتر کردن باشد، نزد برخی مراجع مکروه یا محل اشکال است.
از نظر شرعی محدودیت سنی خاصی برای کاشت ابرو وجود ندارد، اما از نظر پزشکی بهتر است عمل بعد از بلوغ کامل و رشد طبیعی ابرو انجام شود تا نتیجه طبیعی حاصل شود.
ارسال دیدگاه